De bedrijfsvoering van agrarische bedrijven wordt met de dag complexer. Meer en meer regels vanuit Den Haag en Europa. Met daarnaast specifieke regels over mestquota, bietenquota, kavelruil en pachtzaken. En natuurlijk kwesties als huwelijkse voorwaarden, maatschapscontracten, testamenten, bedrijfsopvolging, nalatenschappen en uiteenlopende belastingen. Juist in hun onderlinge verband zijn wij specialist en kunnen u helpen de in uw situatie juiste keuzes te maken.

Agrarische bedrijven zijn doorgaans gebonden aan grond. In agrarische bedrijven lopen familieverhoudingen en zakelijke verhoudingen vaak in elkaar over. Die komen tot uitdrukking in huwelijkse voorwaarden of samenlevingscontracten, erfrecht, maatschapscontracten, opvolgingsvraagstukken en geleidelijke vermogensoverdracht (estate planning).

De meeste agrarische bedrijven worden als eenmanszaak gevoerd, met de maatschap als goede tweede. Het hangt er maar van af in welke omstandigheden u werkt. Runt u het bedrijf samen met uw partner? Of met het oog op opvolging met één of meer van uw kinderen? Met een compagnon buiten uw gezin of familie? Elke situatie vraagt eigen oplossingen, met oog voor zowel het bedrijf als de familiebelangen.

---

Echtparen in een agrarisch gezin werken vaak samen in een maatschap die het bedrijf exploiteert. Het bedrijfsopvolgende kind groeit wordt vrijwel altijd ook partner in de maatschap. Bij overlijden van een van zijn ouders blijft dan een maatschap tussen de andere ouder en het kind over. Na overlijden van de andere ouder is dan de vraag hoe het aandeel van de laatstoverleden ouder bij het kind terecht kom.

Gelukkig werken in heel veel gevallen de andere erfgenamen mee aan een soepele en betaalbare overgang van die aandelen uit de nalatenschap naar de bedrijfsopvolger. De vraag is of u dat kunt afdoen met de belastinginspecteur of dat daar ook de kantonrechter zijn zegje over moet doen. In een concrete situatie hebben de erfgenamen – die de wens van de bedrijfsopvolger ondersteunden – de kantonrechter gevraagd om de goederen uit de maatschap voor een schappelijke prijs aan de opvolger over te dragen. Zij wilden hiermee bewerkstelligen dat de overdracht van de maatschapsgoederen uit de nalatenschap plaats zou vinden in het kader van de bedrijfsopvolgingsregeling. Zij kozen deze weg via de kantonrechter omdat de Belastingdienst had aangegeven dat dit nodig zou zijn om de onderneming uit de nalatenschap naar de opvolger te laten overgaan.

De kantonrechter dacht daar anders over. Die komt alleen aan bod als het opvolgende kind of een van zijn broers of zussen zou vragen om een van de andere rechthebbenden te verplichten tot overdracht tegen een redelijke prijs. De kantonrechter komt er eigenlijk alleen maar aan te pas als er onderling tussen het betreffende kind en een of meer andere rechthebbenden. Omdat er in deze concrete situatie helemaal geen geschil was, lag er ook geen taak voor de kantonrechter.

Bij een geschil is het de taak van de kantonrechter om een beslissing te nemen over de waarde van een onderneming, Dat heeft nogal wat fiscale gevolgen. Als erfgenamen en andere rechthebbenden het echter eens zijn over de overdrachtsprijs, en die prijs flink afwijkt van de werkelijke waarde, ligt de beoordeling daarvan bij de Belastingdienst.

Het is niet alles “boer zoekt vrouw” wat de klok slaat. Net als in alle andere geledingen van de maatschappij neemt ook op de boerderij het aantal echtscheidingen toe. Eigenlijk is er nauwelijks sprake meer van enig procentueel onderscheid. Wat is in dit proces de positie van de boer en wat die van zijn vrouw?

Feit is dat boerinnen er met de echtscheiding vaak bekaaid afkomen. Voor een boerin is een echtscheiding vaak een financiële aderlating. Wat zijn de financiële consequenties als u samen niet alleen een huwelijk, maar ook een boerderij deelt? Uw geld zit grotendeels in uw pand, grond en bijvoorbeeld uw vee. Inkomsten gaan vooral naar het bedrijf. Er worden schulden mee afgelost. Er wordt geïnvesteerd in meer land en meer gebouwen. De waarde van het bedrijf neemt daarmee verder toe.

Uit onderzoek van het Landbouw Economisch Instituut blijkt dat 60% van de boerinnen hoofdzakelijk op de boerderij werkt, met werkweken van 42 tot 56 uur: Daarvan worden 17 tot 24 uur aan het bedrijf besteed en 25 tot 32 uur aan het huishouden. Zij helpen mee aan de waardetoename van het bedrijf. Als de boerin al ergens anders werkt, gaat dat geld vooral zitten in de kosten voor de huishouding. De boer kan daardoor meer in zijn bedrijf investeren. Soms wordt ook het inkomen van boerinnen deels in het bedrijf geïnvesteerd. Daar is niets op tegen als het bedrijf mede op haar naam staat. Maar al te vaak is dat niet het geval. Bij een scheiding staat de boerin dan met lege handen.

Kan de boerin na een echtscheiding aanspraak maken op een deel van het opgebouwde vermogen? Dat hangt er van af of zij getrouwd is in algehele gemeenschap van goederen (40% van de huwelijken in de agrarische sector) of op huwelijkse voorwaarden (60%). Bij gemeenschap van goederen is zij voor de helft eigenaar. Als er huwelijkse voorwaarden zijn of een samenlevingscontract is, hangt het af van de inhoud daarvan.

Maar ook al is de boerin voor de helft eigenaar, dan nog zijn er problemen genoeg. Als zij haar deel opeist, gaat het bedrijf failliet. Dat is vrijwel altijd ongewenst. Bijvoorbeeld omdat de boerin het bedrijf mee heeft opgebouwd en dat niet verloren wil laten gaan. Of omdat een van de kinderen de boerderij wil gaan overnemen.

Meestal nemen de boerinnen dan genoegen met een schikking, waardoor zij er financieel fors op achteruit gaan of lang moeten wachten op hun deel. Maar boerinnen die op huwelijkse voorwaarden zijn getrouwd, komen er vaak nog slechter vanaf. Het vermogen van beide partners blijft dan gescheiden, de boerderij staat meestal op naam van de man. Ook al heeft de boerin mee geïnvesteerd in het bedrijf, bij een scheiding heeft zij nergens recht op.

Periodiek verrekenbeding

Gescheiden vermogen lijkt logisch, maar als de vrouw meedoet in het bedrijf – met geld en/of arbeid – is het niet zo logisch meer. Daar kan iets aan gedaan worden, bijvoorbeeld met een periodiek verrekenbeding. Daarmee wordt vastgelegd dat de inkomsten elk jaar verdeeld worden. Echter, dat moet dan ook jaarlijks worden uitgevoerd. Maar al te vaak wordt dat niet gedaan, met als gevolg een juridische bom onder de huwelijkse voorwaarden.

---

Op agrarische bedrijven lopen bedrijf en privé meestal volledig door elkaar heen. Partners die meewerken. Inkomsten die geïnvesteerd worden in het bedrijf. Complexe regelgeving, zowel vanuit Nederland als vanuit Europa. Hoe zorgt u voor een juridisch goede afstemming? Zodanig dat zowel uw bedrijf als uw privésituatie daarin kan floreren. Een goede afstemming van al die regels is bittere noodzaak. Huwelijkse voorwaarden, maatschapscontracten, testamenten, bedrijfsopvolging, nalatenschappen en uiteenlopende belastingen, alles hang met alles samen. In deze rubriek geven wij u daarvan een indruk.

---

Overdracht van uw agrarische bedrijf kan u de nodige hoofdbrekens kosten. Niet alleen de grond en de gebouwen moeten uiteindelijk van eigenaar verwisselen, ook de productierechten moeten op de juiste manier worden overgedragen. De koper moet er van uit kunnen gaan dat hij uiteindelijk ook eigenaar wordt van datgene wat hij gekocht heeft. Dat vraagt een zorgvuldige juridische voorbereiding en vastlegging.

Wij onderzoeken of u ook in juridische zin – onvoorwaardelijk – eigenaar bent van wat u gaat verkopen. Gelden er erfdienstbaarheden, kettingbedingen of andere verplichtingen? Welke productierechten spelen een rol? Wie is daarvan eigenaar? Heeft de koper bijzondere verplichtingen ten opzichte van u? Welke vrijstellingen gelden er voor de overdrachtsbelasting en schenkbelasting?

Ook de positie van andere gezinsleden, zoals broers en zussen, krijgt de nodige aandacht. En natuurlijk uw testament. Spreken verschillende regelingen elkaar niet tegen? Kortom, samen met u proberen we alle mogelijke misverstanden voor te zijn.

---